Een verzwarende omstandigheid is een door de wet omschreven omstandigheid die – als bijkomend element van het misdrijf – een strafverzwaring tot gevolg heeft. In het geval van slagen en verwondingen hebben de verzwarende omstandigheden veelal betrekking op de volgen die de slagen en verwondingen hebben gehad voor het slachtoffer.
Een verzwarende omstandigheid is een bij wet bepaalde factor die, in combinatie met het misdrijf, de toepasselijke straf verzwaart. Dit komt vooral voor bij gevallen van geweld of schade aan een ander individu; deze omstandigheden hebben vaak te maken met de mate van trauma die het slachtoffer heeft ervaren. Factoren als de ernst van de toegebrachte wonden, de duur van het lijden, en de kwetsbaarheid van het slachtoffer kan in aanmerking worden genomen bij het bepalen of er sprake is van een verzwarende omstandigheid.
Ziekte of arbeidsongeschiktheid slachtoffer
Als blijkt dat het slachtoffer door de slagen en verwondingen ziek of arbeidsongeschikt is geworden, kunnen de opgelegde straffen aanzienlijk hoger zijn dan gebruikelijk. De duur van de ongeschiktheid tot het verrichten van persoonlijke arbeid is dus een belangrijke factor bij het bepalen van de strafmaat. Als het slachtoffer gedurende een periode van minder dan vier maanden niet in staat is zijn gewone werkzaamheden uit te voeren, kan de dader worden veroordeeld tot maximaal twee jaar gevangenisstraf en een boete van €400 – €1.600. Als het slachtoffer echter meer dan vier maanden niet in staat is zijn of haar gebruikelijke werk te verrichten, neemt de straf aanzienlijk toe tot twee tot vijf jaar gevangenisstraf en een boete van €1.600 tot €4.000.
Dood tot gevolg
Als iemand een slagen en verwondingen toebrengt en zijn daden resulteren in de dood van het slachtoffer, wordt dit beschouwd als een verzwarende omstandigheid. Dit betekent dat de dader niet van plan was het slachtoffer te doden, maar dat zijn daden toch de dood van een ander hebben veroorzaakt. Door dit gevolg zal de dader zwaarder worden bestraft.
Voorbedachte rade
De straf wordt ook verzwaard als er sprake is van voorbedachte rade. Dit houdt eigenlijk in dat de dader op voorhand heeft besloten om de slagen en verwondingen toe te brengen. In plaats van een spontane daad van agressie heeft de dader tijd gehad om over zijn daden na te denken en de gevolgen ervan te overwegen. Dit maakt het slaan en verwonden met voorbedachten rade veel zwaarder wordt bestraft.
Minderjarig of kwetsbaar slachtoffer
Het strafwetboek beschermt zwakkere slachtoffers extra. Als zij het slachtoffer worden van slagen en verwondingen, zal de straf voor de dader hoger liggen.
Discriminatie
Als de dader de feiten pleegt met discriminatie als drijfveer, zullen de straffen hoger liggen. Bij discriminatie denken velen aan racisme, maar onder discriminatie valt ook godsdienst, seksuele geaardheid, geslacht, nationaliteit enzovoort.
Andere factoren die van belang zijn
Rechtbanken zullen ook rekening houden met het eerdere strafblad van de dader of andere factoren die kunnen bijdragen tot een zwaardere straf. Bijvoorbeeld, als de verdachte in het verleden is veroordeeld voor een soortgelijk misdrijf, kan hij een zwaardere straf krijgen vanwege zijn gedrag in het verleden.
Verschil tussen verzwarende en verzachtende omstandigheden
Opgemerkt moet worden dat verzwarende omstandigheden niet hetzelfde zijn als verzachtende omstandigheden, die de zwaarte van een aan een dader opgelegde straf kunnen verminderen. Verzwarende omstandigheden verhogen de straf, terwijl verzachtende omstandigheden die kunnen verminderen. In beide gevallen nemen rechtbanken bij het overwegen van een straf voor een verdachte meestal beide in overweging voordat ze beslissen. Een goede advocaat zal in geval van verzwarende omstandigheden toch trachten de straf te verminderen door gebruik te maken van verschillende verzachtende omstandigheden.
